Dwarsligger 277 bevat ogenschijnlijk drie, maar in werkelijkheid – dankzij de dubbelroman Lijmen / Het Been – vier klassiekers van Willem Elsschot:

Kaas

In Kaas (1933) wil Frans Laarmans na de dood van zijn moeder een nieuw leven beginnen. Hij meldt zich ziek en begint een agentschap in Edammer kazen. Alle onderdelen van het nieuwe beroep krijgen zijn volle aandacht, behalve de verkoop. Aan het eind van het verhaal gaat hij maar weer naar zijn oude kantoor, met twintigduizend kilo kaas in het pakhuis. Niet zonder ingehouden humor laat Elsschot het noodlot op strakke, klassieke wijze zijn werk doen.

Lijmen / Het Been

Lijmen / Het Been is een dubbelroman: het eerste deel, Lijmen, werd voltooid in 1923; Het Been dateert uit 1938. Beide delen verhalen over Laarmans, ooit een idealist, maar intussen een geharde zakenman. Dat heeft hij te danken aan zijn werkgever en mentor Boorman. Samen werven ze advertenties voor een tijdschrift, misbruik makend van de naïviteit van hun adverteerders. Wanneer een oude dame daardoor in de problemen raakt, krijgt Laarmans spijt.

Het Dwaallicht

Met Het Dwaallicht (1946) zou Elsschot zijn literaire testament hebben geschreven. In veel beschouwingen wordt steevast gewezen op het symbolische einde van het verhaal, waarin Laarmans en zijn `drie zwartjes’ tot de conclusie komen dat hun zoektocht naar de mysterieuze Maria Van Dam op niets uitloopt: `Zij is als een beeld dat men in ’t water ziet. Als men het grijpen wil is er niets. Of zoals de lichten in het moeras. Men kan ze nalopen, doch men achterhaalt ze niet.’

Aanvullende info

• Dwarsligger #277